::ماهیان ایران»»اردک ماهی (Esox Lucios)

=============================================================================================

»» مشخصات ظاهری، رفتاری و فیزیولوژیک اردک ماهی:

شکل بدن:
باله پشتی دارای 6 تا 8 شعاع سخت و 17 تا 25 شعاع نرم | باله مخرجی دارای 4 تا 7 شعاع سخت و 10 تا 22 شعاع نرم | باله سینه ای 1 شعاع سخت و 14 تا 17 شعاع نرم دارد | باله شکمی 1 شعاع سخت و 9 تا 11 شعاع سخت دارد| 57 تا 65 مهره | پوزه کشیده، دهان بزرگ | باله پشتی تقریبا موازی باله مخرجی | 105 تا 148 فلس روی خط جانبی(55 تا 65 تای آنها منفذ دار) | 12 تا 14 ردیف فلس در بالا و 14 تا 17 ردیف فلس در پائین خط جانبی دارد | خط جانبی به سمت عقب خمیده میشود | پوزه پهن و دراز شبیه منقار اردک | دهان دارای تعداد زیادی دندانهای تیز است | باله های پشتی و مخرجی به سمت عقب خمیده است | باله سینه ای کوچک و زیر سرپوش آبششی است. | باله های زوج گرد و پارو مانند هستند | باله دمی کم و بیش دو شاخه و 19 شعاع دارد.
اندازه:
حداکثر طول در دنیا حدود یک متر ونیم است، اما اندازه میانگین آن 40 تا 50 سانتیمتر است. فراوانترین گروه طولی در تالاب انزلی 36 تا 40 سانتیمتر، و در تالاب های استان مازندران مخصوصا لپوی روستای زاغمرز( توابع بخش مرکزی شهرستان بهشهر در استان مازندران ایران) حدود 35 سانتیمتر است.
حداکثر وزن ثبت شده در دنیا 28 تا 35 کیلوگرم گزارش شده است. در ایران بیشترین دامنه وزنی این ماهی، زیر یک کیلیوگرم است.
رشد این ماهی در تالاب انزلی، کمتر از سایر مناطق حوضه خزر است.
سن:
حداکثر سن اردک ماهی، در دنیا، 30 سال گزارش شده است. در ایران، اردک ماهی تالاب انزلی در دامنه سنی 1 تا 8 ساله قرار میگریند(50 درصد 2 تا 4 ساله).
غذا:
اغلب ماهیخوار است، اما در زمانهایی به شدت از قورباغه و یا خرچنگهای دراز و غیره تغذیه میکند.
:: در کشورهایی دیگر: جنسهای Abramis ، تخم و لارو Acipenser، Rutilus ، Carrassius، Clupeonella، Cobitis ، Lampetra ، Pungitius Salmo ، Scardinius ، Silurus ، Vimba(در روسیه) ، و در کشورهای دیگر نیز جنسهایی علاوه بر جنسهای ذکر شده نظیر: Clupea ، Coregonus ، Cottus ، Cyprinella ، Cyprinus ، Dallia ، Dorosoma ، Gasterosteus ، Gobio ، Gymnocephalus ، Lepomis ، Leuciscus ، Lota ، Micropterus ، Nemacheilus ، Osmerus ، Perca ، Phoxinus ، Pimephales ، Platichthys ، Pomoxis ، Salaria ، Sander و Tinca در رژیم غذایی اردک ماهی دیده میشوند
علاوه بر ماهی، اردک ماهیان بسته به دوره سنی خود، غذاهای دیگری نیز مصرف میکنند. از جمله این غذاها که به آن اشاره شده: انواع سوسکها و Alderfly ها (از Sialidae) ، کلادوسرا نظیر جنسهای Keratella ، Bosmina، Asellus و Eurycercus و نیز Caddis fly (از تریکوپترا) ، cranefly(از Tipuloidae). خرچنگ دراز(در کانادا) ، پلانکتونهایی نظیر سیکلوپس، سنجاقک، قورباغه، سمندر آبی، زالو، mayfly (از افمنوپترا)، midges (از Diptera)، سخت پوستان مثل جنس Procambarus و موشهای آبی.
:: در ایران: غذای اردک ماهی در تالاب انزلی، ماهی کپورچه ( Carrassius gibellio ), می باشد، همراه با تیزه کولی ( Hemiculter leucisculus ) و شیشه ماهی ( Atherina boyeri ).
در تالابها و رودخانه های مازندران بسته به محل: ماهی کولی ( Alburnus alburnus ) ، گامبوزیا (Gambusia holbrooki ) ، کفال سالینس ( Liza saliens ) و کپورچه (Carrassius ).
»» اردک ماهی همنوع خوار است. در بعضی دریاچه ها که تنوع ماهیان کم است، اردک ماهیان جوان از بی مهرگان، و اردک ماهیان بالغ از سایر اردک ماهیان تغذیه می نمایند.
ژنتیک:
تعداد کروموزومهای Diploid/ zygotic(2n): 50-50، در بعضی گزارشها 36-36 ، 46-46 یا 48-48 و کروموزومهای Haploid/ gametic (n)، 25 و بعضی گزارشها 18 است
رفتارهای خاص:
شکارگری ماهر است. فضولات اردک ماهی، برای ماهیان دیگر جنبه هشدار دارد، از این رو اردک ماهی نیز عمل دفع را دورتر از مکانی که شکارگری میکند انجام می دهد.
اغلب مهاجرت نمیکند، اما موارد جابجایی و شنای طولانی در آن دیده شده است. معمولا انفرادی زندگی کرده و بسیار به قلمرو خود وابسته است.
اردک ماهی میتواند مورد هجوم انگلهای گوناگونی قرار بگیرد، از جمله انواعی از کرمهای نواری که در صورت مصرف گوشت اردک ماهی توسط انسان، بدون طبخ مناسب، میتواند انسان را نیز مبتلا کند.
اردک ماهی میتواند به عنوان میزبان واسط برای سستودهایی عمل کند که تاثیرات مرگباری روی ماهیان دیگر (مثلا جنس Coregonus) بگذارد. همچنین دسته هایی از ترماتد ها نیز می توانند اینجاد سیست های نامشخص روی پوست اردک ماهی بنمایند.
اردک ماهی، ماهی آب شیرین است، اما وارد آبهای لب شور نیز می شود.
علیرغم متعدد برای پرورش اردک ماهی، این گونه هرگز "اهلی" نشده و غذای دستی قبول نمیکند.
سرعت اردک ماهی، تا نزدیک 3 متر بر ثانیه اندازه گیری شده است.

»» تولید مثل اردک ماهی:

اردک ماهی یک بار در سال و بصورت فصلی تخمریزی می کند. مولدین به نواحی کرانه ای، و یا بالا دست رودخانه ها و نواحی مردابی مهاجرت می کنند. تخمریزی عموما در طول روز انجام میشود. مولدین بصورت جفتی، و یا یک ماده بزرگ و یک یا دو نر کوچکتر با هم دیده می شوند. مولدین به آبهای کم عمق پوشیده از گیاهان رفته و تخم و اسپرم را همزمان و به شکل نامنظم رها می کنند. تخمها حدود 2 تا 5 روز در نواحی دارای جریان کم و دارای گیاهان شناور به سر می برند. اردک ماهی از تخم و لارو محافظت نمی کند. در هر مرحله از تخم ریزی، تنها 5 تا 60 تخم رها میشود. این عمل هر دقیقه تکرار میشود و ماهی در بین این دفعات تخمریزی استراحت می نماید. بنابراین فرایند تخمریزی چندین ساعت یا چند روز به طول می انجامد. در زمانهای بین تخمریزی، ممکن است نر و ماده با هم بمانند، و یا اینکه عمل تخمریزی را با نر یا ماده دیگر ادامه بدهند. مولدین ممکن است تا 14 هفته در مکان تخمریزی بمانند، اما اغلب حداکثر 6 هفته در محل تخمریزی هستند.
تخم و لارو اردک ماهی، مورد تغذیه سایر ماهیان، حشرات آبزی، پرندگان آبزی و پستانداران آبزی و وابسته به آب قرار می گیرد.
لاروها دمای حدود 16 درجه را ترجیح میدهند. دوره لاروی حدود 34 روز طول میکشد.
وزن خشک نوزادان پس از تخمه گشایی 190 میکروگرم، و در زمان تکامل (متامورفوز) 10830 میکروگرم است. مصرف اکسیژن لاروها 3.17 (QO2; µl/mg/h) در دمای حدود 18.3° سانتیگراد می باشد.
هم آوری این ماهی به ازای هر کیلوگرم وزن بدن (هماوری نسبی) برابر 40000 تا 45000 عدد و حدود تغییرات آن 7000 تا 220000 عدد تخمک می باشد. در رودخانه اورال، ماهیانی با طول 36 تا 60 سانتی متر، با 8300 تا 43000 عدد تخمک گزارش گردیده است. در جنوب دریای خزر و حوضه آبریز آن، این ماهی از بهمن لغایت فروردین ماه، در تالابها و مصب رودخانه ها که دمای آب 8 تا 14 درجه و پوشش گیاهی کافی است، در عمق حدود 1 متری تخمریزی می کند.

»» صید اردک ماهی:

اردک ماهی از گونه های بسیار جذاب در صید ورزشی است.
صید آن توسط تورهای پره نیز انجام میشود. در سال 1374، حدود 400 کیلوگرم از این ماهی فقط در دریا صید شده است.

»» ارزش های اقتصادی اردک ماهی:

از لحاظ صید تجاری و ورزشی، بسیار ارزشمند است. در آکواریومهای شهری قابل نگهداری است.

»» وضعیت ذخایر اردک ماهی:

اردک ماهی گونه در ایران نیازمند حفاظت(CD) است، اما در سطح جهان رده حفاظتی آن، کمترین نگرانی (LC) می باشد.
عوامل محدود کننده جمعیت اردک ماهی، شامل:
تخریب زیستگاه ها در ایران از مهمترین عوامل بازدارنده جمعیت اردک ماهی هستند.

منابع: fishbase.ir |
تصاویر: fishbase.ir | fishbase.org
بازنویسی: angling.ir